Przejściowe zmiany pęcherzowe. Przypadek mutacji de novo w genie COL7A1 u pacjenta z Epidermolysis bullosa dystophica
Transient bullous lesions - a case of de novo mutation in the COL7A1 gene in patient with Epidermolysis bullosa dystrophica
Agnieszka Sobczyńska-Tomaszewska1, Katarzyna Wertheim-Tysarowska1, Ewa Kosykowska2, Cezary Kowalewski3
1Zakład Genetyki Medycznej, kierownik: prof. dr hab. T. Mazurczak
Instytut Matki i Dziecka, Warszawa, dyrektor: S. Janus
2Wydział Biologii, Uniwersytet Warszawski, kierownik: dr hab. J. Pijanowska
3Pracownia Mikroskopii Konfokalnej, Klinika Dermatologii i Wenerologii,
Warszawski Uniwersytet Medyczny, kierownik: prof. dr hab. med. S. Majewski
StreszczenieCel: Celem pracy była ocena objawów klinicznych sugerujących rozpoznanie Epidermolysis bullosa dystrophica u 5-letniego pacjenta oraz próba identyfikacji defektu molekularnego, który mógłby być odpowiedzialny za występowanie zmian skórnych.
Materiał i metody: W wywiadzie dotyczącym 5-letniego pacjenta płci męskiej rodzice podali, że w okresie okołourodzeniowym i do 3 r.ż. stwierdzano występowanie drobnych pęcherzy i prosaków. Po 3 r.ż. nie obserwowano tendencji do tworzenia zmian skórnych, wystąpiły natomiast zmiany dystroficzne płytki paznokciowej stóp. Wywiad rodzinny w kierunku chorób pęcherzowych jest negatywny. Analizę molekularną u pacjenta przeprowadzono z wykorzystaniem metody sekwencjonowania genu COL7A1, kodującego kolagen typu VII.
Wyniki: U pacjenta wykryto nieopisaną wcześniej mutację p.Gly2064_Arg2069del. Zidentyfikowana mutacja nie występuje u żadnego z rodziców ani u brata pacjenta. Analiza rodowodowa rodziny wykazała, iż zidentyfikowana mutacja ma charakter mutacji de novo. Potwierdzono oburodzicielskie dziedziczenie materiału genetycznego dla wybranych markerów genetycznych.
Wnioski: Analizując zarówno objawy kliniczne prezentowanego pacjenta, wyniki badań molekularnych, jak również dostępne dane literaturowe można wnioskować, iż u badanego pacjenta mamy do czynienia z łagodną dominującą postacią Epidermolysis bullosa dystrophica.
Słowa kluczowe: Epidermolysis bullosa, kolagen VII, genetyczne choroby skory, mutacja, DNA
Abstract
Aim: The aim of the study was the evaluation of clinical symptoms suggesting Epidermolysis bullosa dystrophica in a 5 years old boy and identification of an underlying molecular defect.
Material and methods: The patient was a 5 years old boy with the history of transient bullae and milla formation in the first three years of life. In the last two years such tendency has not been observed, with the exeption of dystrophic toenails. The family history of bullous diseases is negative. Molecular analysis was performed using direct sequencing of COL7A1 gene encoding collagen type VII.
Results: A novel mutation p.Gly2064_Arg2069del was identified in the patient. The identified mutation does not appear in the patient’s parents nor in the patient’s brother. Molecular analysis in the family members revealed that the mutation occurred de novo. Biparental inheritance of genetic material for chosen genetic markers was confirmed.
Conclusions: On the basis of clinical features observed, results of molecular studies and literature data, diagnosis of mild dominant Epidermolysis bullosa dystrophica can be established in the index case.
Key words: Epidermolysis bullosa, collage VII, gene, genetic skin diseases, mutation, DNA
WSTĘP
Epidermolysis bullosa (EB) jest heterogenną grupą genetycznych chorób skóry charakteryzujących się powstawaniem pęcherzy na skutek urazów mechanicznych lub powstających samoistnie. Pęcherze tworzą się w obrębie granicy skórno-naskórkowej i w zależności od ich lokalizacji wyróżniamy trzy główne grupy EB: postać prostą (ang. simplex), w której pęcherze powstają śródnaskórkowo na poziomie keratynocytów warstwy podstawnej, postać łączącą (ang. junctional), z pęcherzami w obrębie lamina lucida błony podstawnej oraz postać dystroficzną EB (EBD) z pęcherzami tworzącymi się poniżej lamina densa (ryc. 1).
Rozpoznanie i klasyfikacja EB opiera się na analizie obrazu klinicznego, sposobie dziedziczenia oraz wynikach badań ultrastrukturalnych bioptatów skóry (badania mikroskopowo- elektronowe i badania immunohistochemiczne, w tym immunofluorescencyjne) oraz na badaniach molekularnych. Mutacje w 14 genach biorących udział w budowie białek strukturalnych decydujących o kohezji naskórka i skóry są odpowiedzialne za poszczególne kategorie EB (ryc. 1). Prowadzone od ponad 10 lat badania molekularne EB ujawniają wciąż nowe, nie znane do tej pory mutacje, dając podstawę do oceny zależności fenotypu od genotypu. Ustalenie takich korelacji ma znaczenie dla prognozy przebiegu choroby i ciężkości oraz ewentualnych następstw (np. rozwoju zmian nowotworowych) oraz dla prowadzenia poradnictwa genetycznego (1).
Za postać dystroficzną EB odpowiedzialne są mutacje w genie COL7A1 kodującym kolagen VII. Zależnie od rodzaju mutacji, choroba dziedziczona jest w sposób autosomalny recesywny bądź dominujący. W genie COL7A1 znaleziono jak dotąd ponad 380 różnych mutacji (HGMD, https://portal.biobase-international.com/hgmd/ pro/start.php). Najcięższa forma, EBD typu Hallopeau- Siemens jest dziedziczona recesywnie. Zmiany pęcherzowe w tej formie choroby mają postać uogólnioną, ustępują tworząc bliznowacenia, zrosty i przykurcze palców rąk i stóp, występują też: zwężenie przełyku, mikrostomia, ubytki w śluzówce jamy ustnej i choroby przyzębia, zrosty spojówkowe i uszkodzenia rogówki, zaburzenia ze strony układu pokarmowego (np. zaparcia) (2, 3). W trzeciej dekadzie życia rozwijają się raki kolczystokomórkowe na skórze kończyn w obrębie niegojących się nadżerek oraz raki przełyku prowadzące do przerzutów i zgonów. Istnieje również wiele rzadziej spotykanych odmian EBD o łagodniejszym przebiegu (np. DEB recesiva mitis, EBD inversa, EBD pretibialis). Najczęstszą odmianą EBD jest forma dominująca łagodna zlokalizowana, w której zmiany skórne ograniczone są wyłącznie do miejsc narażonych na urazy mechaniczne (łokcie, stopy, kolana, grzbiety rąk), a która klinicznie, jeśli pojawia się w dzieciństwie, bywa mylona z chorobą autoimmunologiczną epidermolysis bullosa acquisita (2, 3). Wyróżnia się również noworodkową przejściową postać EB (ang. transient bullous dermolysis of the newborn, TBDN) (4). Ta postać choroby, choć często zaczyna się dramatycznie w okresie noworodkowym i niemowlęcym, ma charakter przejściowy i jej objawy mijają do 2 r.ż. Charakterystyczne ultrastrukturalne defekty w EBD dotyczą nieprawidłowości w budowie włókien zakotwiczających (zbudowanych z kolagenu VII), które są nie w pełni wykształcone, ich liczba jest zmniejszona lub, tak jak to jest w ciężkiej uogólnionej postaci recesywnej EBD, mogą być całkowicie niewykrywalne w badaniu mikroskopowym (5). W przypadku TBDN obserwuje się akumulację kolagenu VII w obrębie keratynocytów, brak jest, podobnie jak w postaci dystroficznej, włókienek kotwiczących (4).
CEL PRACY
Celem pracy była ocena objawów klinicznych u pacjenta ze zmianami pęcherzowymi oraz próba identyfikacji defektu genetycznego w genie COL7A1 w celu udzielenia porady genetycznej.
MATERIAŁY I METODY
Opis przypadku
U 5-letniego pacjenta płci męskiej w wywiadzie rodzice podali występowanie w okresie noworodkowym drobnych pęcherzy. Do 18. miesiąca życia na skórze pleców, palców dłoni i stóp pacjenta widoczne były pęcherze wielkości 2-6 mm (ryc. 2A). Do 6-go miesiąca życia pęcherze występowały również w jamie ustnej. Zmianom pęcherzowym na skórze towarzyszyły prosaki. Po trzecim roku życia objawy ustąpiły, pozostały tylko zmiany dystroficzne płytki paznokciowej stóp.
Lekarz dermatolog zalecił obserwację kliniczną w kierunku przejściowej noworodkowej formy Epidermolysis bullosa (TBDN). Nie wykonano biopsji skóry. Wywiad rodzinny w kierunku chorób pęcherzowych był negatywny. Rodzice pacjenta wyrazili pisemną zgodę na wykonanie badań molekularnych genu COL7A1 oraz publikację zdjęć. Na przeprowadzenie badań otrzymano zgodę Komisji Bioetycznej Instytutu Matki i Dziecka.
Badania molekularne
Genomowy DNA uzyskiwano z leukocytów krwi obwodowej. Preparatykę wykonano z zastosowaniem metody stopniowego wysalania białek nasyconym roztworem NaCl (6). U pacjenta z podejrzeniem przejściowej noworodkowej postaci Epidermolysis bullosa przeprowadzono analizę wybranych eksonów genu COL7A1: 3-6, 13-15, 55-59, 73-75. Analiza mutacji genu COL7A1 oparta była na technice sekwencjonowania. Startery służące do amplifikacji fragmentów genu COL7A1 były, w większości przypadków, projektowane za pomocą oprogramowania Mutation Discovery lub Primer 3 (tab. I). Stosowano następujące warunki amplifikacji: wstępna denaturacja 94°C/180s, denaturacja 94°C/30s, przyłączanie starterów 60°C/45s, elongacja 72°C/30s, liczba cykli 28, końcowa elongacja 72°C/300s. Reakcję PCR prowadzono z wykorzystaniem zestawu REDEXTRACT-N-AMP PCR READY MIX FOR BLOOD – Sigma Aldrich, zgodnie z zaleceniami podanymi przez producenta. Sekwencjonowanie wykonano w Instytucie Biochemii i Biofi zyki PAN w Warszawie. Elektrofluorogramy analizowano przy pomocy programu Mutation Surveyor (Soft genetics®). Przy projektowaniu starterów i analizie elektroforogramów wyników korzystano z pełnej sekwencji COL7A1 NC_000003.10 oraz sekwencji mRNA NM_000094.3 dostępnych w bazie GenBank. Analizę oburodzicielskiego dziedziczenia wykonano w Zakładzie Medycyny Sądowej, Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego.
WYNIKI
Wynik sekwencjonowania amplikonu zawierającego eksony 73-75 wykazał u probanta, obecność 18 nukleotydowej delecji (p.Gly2064_Arg2069del) w jednym allelu. Mutacji tej nie wykryto u żadnego z rodziców, ani u zdrowego brata probanta (ryc. 3). Analiza markerów mikrosatelitarnych potwierdziła obu rodzicielskie pochodzenie chromosomu 3 u probanta.
DYSKUSJA
Mutacja p.Gly2064_Arg2069del
W pracy wykazano, że mutacja p.Gly2064_Arg2069del w jednym allelu genu COL7A1 jest odpowiedzialna za występowanie u badanego pacjenta łagodnych zmian pęcherzowych skóry w okresie noworodkowym i niemowlęcym oraz dystrofii płytek paznokciowych. Mutacja ta nie była do tej pory znana ani publikowana (zgodnie z HGMD, https://portal.biobase-international.com/ hgmd/pro/start.php). Występowanie tego typu mutacji u pacjentów z EB jest niezwykle rzadkie. Do tej pory opisano jedynie kilka przypadków rodzinnie występującej patologii EB powodowanej delecją kilku lub kilkunastu nukleotydów z zachowaniem ramki odczytu. (7).
Na patogenny charakter mutacji p.Gly2064_Arg2069del wskazuje wstępna analiza bioinformatyczna. Brak 6 aminokwasów o sekwencji GEKGER w domenie heliakalnej kolagenu VII (ryc. 4) może wpływać na destabilizację struktury potrójnej helisy, przyczyniając się tym samym do dominującego charakteru mutacji. Usunięty fragment peptydu w sekwencji domeny triple-heliks buduje, w prawidłowych warunkach fi zjologicznych, dwa segmenty struktury kolagenu VII. Konsekwencją zmiany powstałej w wyniku mutacji jest zmiana dynamiki oddziaływań hydroksyproliny, która znalazła się w innym miejscu niż oczekiwane. Powstały w wyniku mutacji kodon CGU (ryc. 4) zawiera nadal informację o rodniku argininowym. Triplet ten występuje jednak rzadziej w sekwencji nukleotydowej genu niż kodon CGG argininy, co może wpływać na tempo syntezy kolagenu VII (wartość „codon usage”1 dla kodonu CGU wynosi 4,5, natomiast dla kodonu CGG 11,4) (Codon Usage Database, http://www.kazusa.or.jp/codon/cgi-bin/showcodon. cgi?species=9606).
Wykryta mutacja powstała de novo. Nie zidentyfi kowano jej u żadnego z rodziców, ani u brata pacjenta. Szacuje się, że podobny charakter ma około 5% mutacji identyfikowanych w dominujących postaciach dystroficznych EB. Teoretycznie nie można wykluczyć, że opisana delecja powstała na skutek mozaicyzmu germinalnego. W poradnictwie genetycznym w EB, w przypadkach mutacji de novo ryzyko powtórzenia choroby u kolejnego potomstwa szacuje się między 2 a 5% (8, 9). Wszystkie jak dotąd zidentyfikowane mutacje o charakterze de novo u pacjentów z postacią dominującą EB dotyczyły rodników glicynowych i zazwyczaj była to tranzycja G>A (8 z 9 opublikowanych przypadków) (10). Przedstawiony przypadek pacjenta jest zatem, zgodnie z naszą wiedzą, pierwszym, w którym mutacja de novo ma charakter delecji. W bazie HGMD opisano 96 delecji w genie COL7A1 o zróżnicowanym zakresie wielkości (od 1do 20 nukleotydów). Zmiany te identyfi kowane były we wszystkich domenach kolagenu typu VII, nie obserwuje się miejsc typu „hot spot” dla tego typu defektu molekularnego. Wszystkie publikowane dotąd delecje w COL7A1 miały charakter rodzinny.
1 Wartość codon usage (pl.: wartość wykorzystania kodonu) – wartość ilustrująca zjawisko preferencyjnego wykorzystywania u określonego gatunku danego kodonu z pary kodonów synonimicznych.
Postać dominująca Epidermolysis bullosa dystrophica (EBDD) czy noworodkowa przejściowa postać choroby (TBDN)?
Początkowo u pacjenta podejrzewano noworodkową przejściową postać – TBDN, w której występują takie objawy jak: pęcherze oraz nadżerki ustępujące z bliznowaceniem i atrofią. Nie obserwuje się natomiast takich objawów jak hiperpigmentacja, hiperkeratoza, dystrofia paznokci, anomalie zębów (4, 11). U większości pacjentów z TBDN obserwuje się regres objawów chorobowych do 2 r.ż. W badaniach mikroskopowych bioptatów skóry stwierdza się zatrzymywanie/magazynowanie kolagenu VII wewnątrz komórek keratynocytów budujących nabłonek, brak jego sekrecji i depozycji w błonie podstawnej, czego rezultatem jest brak, lub nieprawidłowa budowa włókien kotwiczących utrzymujących prawidłową łączność między naskórkiem a skórą właściwą (12). Konsekwencją jest oddzielanie się warstw skóry i powstawanie pęcherzy, zazwyczaj po urazach mechanicznych (13). Ponieważ u pacjenta nie wykonano biopsji skóry ani w okresie niemowlęcym, ani obecnie, niemożliwe było jednoznaczne stwierdzenie, czy w tym przypadku akumulacja kolagenu VII występowała w keratynocytach i czy opisywany przypadek można klasyfikować jako TBDN.
Niektórzy autorzy zwracają uwagę, że nie ma różnic w TBDN i innych postaciach dystrofi cznych EB w zakresie wyników analizy mikroskopowej, bowiem wewnątrznabłonkowa akumulacja kolagenu VII była obserwowana w biopsjach skóry również w przypadkach innych postaci dystroficznych EB wykonywanych w okresie noworodkowym (14). Również König A. i wsp. analizując keratynocyty in situ pochodzące od pacjentów z uogólnioną dominującą postacią dystroficzną EB, obserwował wewnątrzkomórkową akumulację kolagenu VII (15). Hammami-Hauasli N. i wsp. nie znaleźli jednak wewnątrznabłonkowej lokalizacji kolagenu VII u 24 noworodków z DEB, zidentyfikowali natomiast taką lokalizację białka u dziecka z TBDN. Nie można zatem jednoznacznie stwierdzić, iż TBDN jest wczesnym fenotypem dystroficznej EB (16).
Również analiza sposobu dziedziczenia choroby nie przynosi rozstrzygnięcia. W niektórych przypadkach TBDN obserwuje się dziedziczenie autosomalne dominujące (13, 15, 17), w innych autosomalne recesywne (4, 14, 18, 19, 20, 21). Podobne zróżnicowane typy dziedziczenia obserwuje się również w innych postaciach dystrofi cznych EB.
Biorąc pod uwagę fakt, że w genie COL7A1 nie ma mutacji specyficznych dla TBDN, nie można na tej podstawie próbować dokonać zróżnicowania rozpoznania klinicznego. Mutacje w postaciach TBDN były identyfikowane dotąd między innymi w eksonach: 36, 45, 86 genu COL7A1. Brak jest także doniesień o mutacji de novo w TBDN. We wszystkich przypadkach dziedziczenia autosomalnego dominującego w TBDN, jeden z rodziców miał również patogenną mutację, a w wywiadzie rodzinnym opisywano przypadki występowania w okresie niemowlęcym przejściowych pęcherzy u innych członków (22).
Analizując zarówno objawy kliniczne prezentowanego pacjenta, wyniki badań molekularnych, jak również dostępne dane literaturowe można wnioskować, iż u badanego pacjenta mamy do czynienia z łagodną dominującą postacią Epidermolysis bullosa. Probant ma zatem 50% ryzyko posiadania potomstwa z dystroficzną postacią EB. W kontekście przyszłych planów prokreacyjnych pacjenta, warto jednak pamiętać, iż w literaturze opisane są przypadki dziedziczenia przez pacjenta z EB mutacji o charakterze dominującym w jednym allelu i recesywnym w drugim. W takich sytuacjach zazwyczaj jedno z rodziców jest bezobjawowym nosicielem mutacji w genie COL7A1, drugie natomiast posiada objawy EB, jednak zlokalizowane i łagodne (jak u badanego pacjenta). U potomstwa takiej pary, w wyniku odziedziczenia od obojga rodziców nieprawidłowych alleli COL7A1, obserwuje się zazwyczaj uogólnioną ciężką postać EB. Wskazane jest w przyszłości wykonanie badań genetycznych u partnerki badanego pacjenta w celu określenia statusu nosicielstwa mutacji w genie COL7A1 i określenia ryzyka wystąpienia u ich potomstwa uogólnionej postaci EB.
Podziękowania
Autorzy pracy serdecznie dziękują Stowarzyszeniu DEBRA-POLSKA Kruchy Dotyk za owocną współpracę oraz dr. hab. Jarosławowi Poznańskiemu z Instytutu Biochemii i Biofizyki PAN w Warszawie za cenne uwagi w trakcie analizy bioinformatycznej.
PIŚMIENNICTWO
1. Uitto J., Richard G.: Progress in epidermolysis bullosa: genetic classification and clinical implications. Am. J. Med. Genet. C Semin. Med. Genet., 2004 Nov 15,131C(1), 61-74.
2. Christiano A.M., McGrath J.A., Tan K.C., Uitto J.: Glycine substitutions in the triple-helical region of type VII collagen result in a spectrum of dystrophic epidermolysis bullosa phenotypes and patterns of inheritance. Am. J. Hum. Genet., 1996, Apr, 58(4), 671-681.
3. Fine J.D., Eady R.A., Bauer E.A., Bauer J.W., Bruckner-Tuderman L., Heagerty A., Hintner H., Hovnanian A., Jonkman M.F., Leigh I., McGrath J.A., Mellerio J.E., Murrell D.F., Shimizu H., Uitto J., Vahlquist A., Woodley D., Zambruno G.: The classification of inherited epidermolysis bullosa (EB): Report of the Third International Consensus Meeting on Diagnosis and Classification of EB. J. Am. Acad. Dermatol., 2008, Jun, 58(6), 931-950.
4. Hashimoto K., Matsumoto M., Iacobelli D.: Transient bullous dermolysis of the newborn. Arch. Dermatol., 1985, Nov, 121(11), 1429-1438. MWR02.indd 124
5. Tidman M.J., Eady R.A.: Evaluation of anchoring fi brils and other components of the dermal-epidermal junction in dystrophic epidermolysis bullosa by a quantitative ultrastructural technique. J. Invest. Dermatol., 1985, May, 84(5), 374-377.
6. Miller S.A., Dykes D.D., Polesky H.F.: A simple salting out procedure for extracting DNA from human nucleated cells. Nucleic. Acids Res., 1988, Feb, 11, 16(3), 1215.
7. Dang N., Murrell D.F.: Mutation analysis and characterization of COL7A1 mutations in dystrophic epidermolysis bullosa. Exp. Dermatol., 2008, Jul, 17(7), 553-568.
8. Giannelli F., Anagnostopoulos T., Green P.M.: Mutation rates in humans. II. Sporadic mutation-specific rates and rate of detrimental human mutations inferred from hemophilia B. Am. J. Hum. Genet., 1999, Dec, 65(6), 1580-1587.
9. Cserhalmi-Friedman P.B., Garzon M.C., Guzman E., Martinez-Mir A., Chung W.K., Anyane-Yeboa K., Christiano A.M.: Maternal germline mosaicism in dominant dystrophic epidermolysis bullosa. J. Invest. Dermatol., 2001, Nov, 117(5), 1327-1328.
10. Varki R., Sadowski S., Uitto J., Pfendner E.: Epidermolysis bullosa. II. Type VII collagen mutations and phenotypegenotype correlations in the dystrophic subtypes. J. Med. Genet., 2007, Mar, 44(3), 181-192.
11. Fine J.D., Bauer E.A., Briggaman R.A., Carter D.M., Eady R.A., Esterly N.B., Holbrook K.A., Hurwitz S., Johnson L., Lin A. i wsp.: Revised clinical and laboratory criteria for subtypes of inherited epidermolysis bullosa. A consensus report by the Subcommittee on Diagnosis and Classifi cation of the National Epidermolysis Bullosa Registry. J. Am. Acad. Dermatol., 1991, Jan, 24(1), 119-135.
12. Fine J.D., Horiguchi Y., Stein D.H., Esterly N.B., Leigh I.M.: Intraepidermal type VII collagen. Evidence for abnormal intracytoplasmic processing of a major basement membrane protein in rare patients with dominant and possibly localized recessive forms of dystrophic epidermolysis bullosa. J. Am. Acad. Dermatol., 1990, Feb, 22(2 Pt 1), 188-195.
13. D’incan M., Roger H., Kanitakis J., Buono J.P., Dechelotte P., Vanlieferinghen P., Souteyrand P.: Transient bullous epidermolysis of the newborn infant. A benign clinical form of dystrophic bullous epidermolysis or an autonomous entity? Ann. Dermatol. Venereol., 1996, 123(2), 100-102.
14. Phillips R.J., Harper J.I., Lake B.D.: Intraepidermal collagen type VII in dystrophic epidermolysis bullosa: report of fi ve new cases. Br. J. Dermatol., 1992, Mar, 126(3), 222-230.
15. König A., Raghunath M., Steinmann B., Bruckner-Tuderman L.: Intracellular accumulation of collagen VII in cultured keratinocytes from a patient with dominant dystrophic epidermolysis bullosa. J. Invest. Dermatol., 1994, Jan, 102(1), 105-110.
16. Hammami-Hauasli N., Raghunath M., Küster W., Bruckner- Tuderman L.: Transient bullous dermolysis of the newborn associated with compound heterozygosity for recessive and dominant COL7A1 mutations. J. Invest. Dermatol., 1998, Dec, 111(6), 1214-1219.
17. Fine J.D., Johnson L.B., Cronce D., Wright J.T., Leigh I.M., McCollough M., Briggaman R.A.: Intracytoplasmic retention of type VII collagen and dominant dystrophic epidermolysis bullosa: reversal of defect following cessation of or marked improvement in disease activity. J. Invest. Dermatol., 1993, Aug, 101(2), 232-236.
18. Nomura K., Imaizumi T., Sato T., Hashimoto I.: Clinical criteria for differentiating between recessive and dominant forms of dystrophic epidermolysis bullosa, elaborated from an analysis of 119 cases. J. Dermatol., 1993, May, 20(5), 269-275.
19. Hashimoto K., Eng A.M.: Transient bullous dermolysis of the newborn. Retention of anchoring fibril- and basal lamina-like structures in keratinocytes and evidence of collagenolysis. J. Cutan. Pathol., 1992, Dec, 19(6), 496501.
20. Gedde-Dahl T. Jr., Winberg J.O.: Neonatal retention of type VII collagen, transient bullous dermolysis of the newborn and recessive epidermolysis bullosa dystrophica inversa. Br. J. Dermatol., 1994, May, 130(5), 685-686.
21. Hatta N., Takata M., Shimizu H.: Spontaneous disappearance of intraepidermal type VII collagen in a patient with dystrophic epidermolysis bullosa. Br. J. Dermatol., 1995, Oct, 133(4), 619-624.
22. Christiano A.M., Fine J.D., Uitto J.: Genetic basis of dominantly inherited transient bullous dermolysis of the newborn: a splice site mutation in the type VII collagen gene. J. Invest. Dermatol., 1997, Dec, 109(6), 811-814.
Adres do korespondencji:
Agnieszka Sobczyńska-Tomaszewska
Zakład Genetyki Medycznej
Instytut Matki i Dziecka
ul. Kasprzaka 17a, 01-211 Warszawa
[email protected]
