Biologiczna rola obestatyny w fizjologii i patofizjologii

Biological role of obestatin in physiology and pathophysiology

Monika Słupecka1, Jarosław Woliński1, Andrzej Przemysław Herman1, Piotr Ochniewicz1, Maria Katarzyna Kornacka2
1 Zakład Endokrynologii
Kierownik: dr hab. T. Misztal
Instytut Fizjologii i Żywienia Zwierząt im. Jana Kielanowskiego, Polskiej Akademii Nauk, Jabłonna
2 Klinika Neonatologii i Intensywnej Terapii Noworodka
Kierownik: prof. dr hab. med. M.K. Kornacka
Warszawski Uniwersytet Medyczny


Streszczenie
Obestatyna jest 23 aminokwasowym peptydem kodowanym przez ten sam gen co grelina i syntetyzowanym w przewodzie pokarmowym. Pierwsze wyniki badań nad fizjologiczną funkcją obestatyny wskazywały na jej rolę w zmniejszaniu łaknienia, opóźnianiu opróżniania żołądka oraz obniżaniu przyrostów masy ciała, co mogło świadczyć o tym, że peptyd ten jest endogennym antagonistą greliny. Zebrane w tym artykule wyniki z ostatnich 5 lat badań nad fizjologiczną rolą obestatyny przeczą takiemu stwierdzeniu i dowodzą, że obestatyna jest samodzielnym hormonem zaangażowanym w przebieg wielu procesów fizjologicznych zachodzących w organizmie. Wiele wskazuje też na to, że peptyd ten może pełnić funkcję regulacyjną w rozwoju przewodu pokarmowego we wczesnym okresie postnatalnym.

Słowa kluczowe: obestatyna, hormon peptydowy, noworodek, metabolizm


Abstract
Obestatin is a 23 amino acid peptide encoded by the same gene as ghrelin and synthetized in the gastrointestinal tract. The first results of the investigations on the physiological function of obestatin pointed to its role in the reduction of food intake, delay of stomach emptying and decrease of body weight gains which may testify the fact that this peptide is an endogenous antagonist for ghrelin. The results of the last 5 years investigations on the physiological role of obestatin presented in this paper contradict such a statement and prove that obestatin is an independent hormone, participating in many physiological processes in the organism which may include the development of the gastrointestinal tract in the early postnatal period.



Key words: obestatin, peptide hormone, neonate, metabolism

WPROWADZENIE
Obestatyna (ang. obestatin) to 23 aminokwasowy peptyd, którego nazwa wywodzi się od dwóch łacińskich słów „obedere” – pożerać i „statin” – hamować. Pierwsze wyniki badań nad tym peptydem wskazywały na jego udział w zmniejszaniu łaknienia, hamowaniu motoryki przewodu pokarmowego oraz obniżaniu przyrostów masy ciała (1). Wyniki pierwszych prac nad fizjologiczną rolą obestatyny dawały nadzieję, że peptyd ten może być z powodzeniem wykorzystywany w leczeniu otyłości, która jest jedną z najbardziej rozpowszechnionych chorób cywilizacyjnych. Ostatnie lata intensywnych badań dostarczają jednak coraz więcej danych wskazujących na wielofunkcyjną rolę obestatyny w organizmie. Celem niniejszej pracy jest przegląd wyników dotychczasowych, ponad 5-letnich, badań nad tym hormonem, wskazujących na jego różnorodne funkcje w regulacji procesów fizjologicznych z uwzględnieniem jego roli w regulacji procesów fizjologicznych u noworodków.

BIOSYNTEZA OBESTATYNY
Obestatyna została odkryta w 2005 roku przez Zhanga i wsp. (1). W oparciu o analizę bioinforamatyczną badacze zidentyfikowali peptyd towarzyszący grelinie, powstający podczas posttranslacyjnej obróbki polipeptydowej cząsteczki preprogreliny (prekursora greliny), który następnie udało im się wyizolować z żołądka szczura (1). Pierwsze prace doświadczalne wskazywały, że zbudowaną z 117 aminokwasów (aa) preprogrelinę, będącą prekursorem zarówno greliny, jak i obestatyny, koduje pojedynczy, składający się z czterech eksonów gen (GHRL) zlokalizowany na krótkim ramieniu chromosomu 3. Obecnie wiadomo, że gen ludzkiej greliny może mieć, oprócz czterech kodujących preprogrelinę eksonów, również dwa dodatkowe początkowe eksony: -1 i 0, a także rozszerzony ekson 1 (2). Wykazano także istnienie różnorodnych wariantów splicingowych prekursorowego mRNA kodującego preprogrelinę. U ludzi, delecja eksonu 3 w pre-mRNA preprogreliny powoduje, że powstały na bazie takiej matrycy prekursor koduje w pełni funkcjonalną grelinę i C-końcowy 16 aa peptyd (δ3D) o nieznanej funkcji, natomiast nie koduje obestatyny. Z kolei delecja w obrębie eksonów 1 i/lub 2 w pre-mRNA preprogreliny prowadzi do syntezy prekursorów kodujących jedynie obestatynę (3). Wydaje się zatem, że to właśnie alternatywne składanie mRNA preprogreliny może być jednym z kluczowych mechanizmów regulujących fizjologiczny stosunek obestatyny do greliny. Wykazano także, że niektóre warianty splicingowe mRNA, kodującego preprogrelinę, występują częściej w komórkach nowotworowych niż zdrowych; np. delecja eksonu 3 w pre-mRNA preprogreliny jest bardzo powszechna w komórkach raka piersi i prostaty (4, 5).

RECEPTOR OBESTATYNY
Wyniki pierwszych badań nad obestatyną wskazywały, że wraz z jej odkryciem zidentyfikowano endogenny ligand dla związanego z białkiem G sierocego receptora 39 (GPR39) (1). GPR39 zaliczany jest do receptorów rodopsynopodobnych, do których należą także receptory hormonu wzrostu i motyliny (6). Prace nad ekspresją genu kodującego GPR39 wykazały, że istnieją dwa warianty splicingowe mRNA tego receptora, pierwszy - GPR39-1a koduje kompletny, zbudowany z 423 aa, w pełni funkcjonalny receptor posiadający siedem domen transbłonowych, drugi – GPR39-1b koduje skróconą 284 aa formę receptora, mającą jedynie pięć domen transbłonowych (6). Wykazano, że forma GPR39-1a występuje przede wszystkim w układzie pokarmowym, natomiast forma GPR39-1b jest bardziej rozpowszechniona, gdyż jej obecność stwierdzono nie tylko w układzie pokarmowym, ale także w ośrodkowym układzie nerwowym, śledzionie, komórkach mięśnia sercowego i tkanki tłuszczowej (7, 8). Początkowe badania nad mechanizmem oddziaływania obestatyny wskazywały, że wiąże się ona z receptorem GPR39 i poprzez ten receptor reguluje funkcjonowanie komórek przewodu pokarmowego i tkanki tłuszczowej (9). W świetle przeprowadzonych ostatnio badań, udział receptora GPR39 w transdukcji sygnału obestatyny do wnętrza komórki wydaje się raczej wątpliwy, na co wskazują wyniki doświadczeń z użyciem znakowanej izotopem jodu I125 obestatyny, które stawiają pod znakiem zapytania możliwość wiązania się tego peptydu z tym receptorem (10). Obecnie przeważa pogląd, że receptor GPR39 nie jest niezbędny dla prawidłowego przebiegu procesów regulacji przemian energetycznych, gdyż u transgenicznych myszy, którym wykonano knock-out genowy względem receptora GPR39, nie stwierdzono żadnych zaburzeń łaknienia ani zmian w masie ciała (11). Przypuszcza się zatem, że to nie obestatyna, ale jony cynku Zn2+ są aktywatorami receptora GPR39 (12). Także sami odkrywcy obestatyny, choć nadal utrzymują, że jest ona hormonem odpowiedzialnym za regulowanie łaknienia, przyznają, że nie są w stanie powtórzyć wyników swoich badań dotyczących wiązania tego peptydu z receptorem GPR39 (13). Wynika stąd, że dokładne poznanie mechanizmu działania obestatyny wymaga dalszych, pogłębionych badań.

LOKALIZACJA OBESTATYNY W ORGANIZMIE
Podobnie, jak w przypadku greliny, za główne miejsce syntezy obestatyny uważa się żołądek (14). Wykazano, że immunoreaktywne komórki obestatynowe zlokalizowane są w błonie śluzowej dna żołądka i należą do populacji komórek neuroendokrynnych, tzw. komórek typu A. W komórkach okładzinowych żołądka wykazano pełne współwystępowanie obestatyny z preprogreliną i pankreastatyną oraz częściowe (60%) z greliną. Na uwagę zasługują też badania przeprowadzone na szczurach, w których wykazano obecność komórek zawierających obestatynę w błonie śluzowej żołądka już w pierwszym dniu życia. Tuż po urodzeniu liczba tych komórek jest mała ale stale wzrasta wraz z wiekiem, osiągając maksimum w 6 tygodniu życia (15). Syntetyzowana w żołądku obestatyna trafia do krwiobiegu, gdzie wykazuje działanie o charakterze endokrynnym. Wykazano, że obestatyna w osoczu krwi ulega szybkiej degradacji oraz, co ciekawe, w odróżnieniu od greliny, nie ma zdolności pokonywania bariery krew-mózg (16).
Należy również zaznaczyć, iż choć zdecydowanie mniej liczne, komórki immunoreaktywne w stosunku do obestatyny, znaleziono również w błonie śluzowej jelita (dwunastnica, jelito czcze oraz okrężnica) (15), wysepkach trzustkowych (15, 17, 18), nabłonku gruczołu mlekowego (17, 19), wątrobie (18) oraz płucach (14). Obecność komórek z ekspresją obestatyny w różnych narządach może świadczyć o możliwości jej działania również na drodze auto- i parakrynnej. Ponad to, wyniki badań Huda i wsp. (20) wykazały, że obestatyna pochodzenia poza żołądkowego stanowi istotne źródło hormonu krążącego we krwi, ponieważ u osób po zabiegu gastrektomii nie wykazano spadku poziomu obestatyny w surowicy krwi.

CBESTATYNA A OTYŁOŚĆ
Badania prowadzone u dzieci między 11 a 13 rokiem życia wykazały wzrost poziomu obestatyny oraz spadek poziomu greliny u dzieci otyłych w porównaniu z dziećmi szczupłymi. W grupie dzieci otyłych, u których na skutek ograniczenia zawartości tłuszczu w diecie oraz zintensyfikowania ćwiczeń fizycznych udało się doprowadzić do spadku masy ciała, stwierdzono obniżenie poziomu obestatyny w surowicy, choć był on nadal wyższy niż w grupie dzieci szczupłych (21). Z kolei u osób dorosłych, dwa niezależne zespoły badawcze (18, 20) potwierdziły istotnie niższy poziom obestatyny we krwi u ludzi otyłych w porównaniu z grupą osób szczupłych. Różne są jednak wyniki analiz poziomu obestatyny we krwi po posiłku. Zespół Guo (18) wykazał spadek poziomu obestatyny po posiłku zarówno w grupie osób otyłych jak i szczupłych, natomiast Huda i współpracownicy (20) nie stwierdzili istotnych zmian w poziomie hormonu pomiędzy grupą osób szczupłych, otyłych oraz po gastrektomii. Oba zespoły podkreślają, że w badaniach nad otyłością, ważniejszy od poziomu samej obestatyny może być stosunek greliny do obestatyny, który jest wyższy u osób otyłych i jest dodatnio skorelowany ze wskaźnikiem masy ciała. Wyniki te mogą wskazywać, że zmiana równowagi w poziomie obu produktów jednego genu może mieć znaczenie w etiologii i patofizjologii otyłości. Również inni autorzy sugerują, że stosunek stężenia greliny do obestatyny w osoczu krwi daje podstawy do pełniejszego wnioskowania niż określenie poziomu samej obestatyny i może być używany jako biomarker w diagnostyce niektórych jednostek chorobowych. Wykazano m.in., że obniżona wartość proporcji greliny do obestatyny we krwi jest charakterystyczna dla nieswoistego zapalenia jelit, przewlekłego zanikowego nieżytu błony śluzowej żołądka (nie związanego z infekcją Helicobacter pylori) czy też w chorobach metabolicznych takich jak np. jadłowstręt psychiczny (anorexia nervosa) (22).

OBESTATYNA A REGULACJA PRZEMIAN ENERGETYCZNYCH
Pierwsze wyniki badań poświęconych roli obestatyny wydawały się wskazywać, że hormon ten bierze udział w regulacji przemian energetycznych organizmu, wykazując działanie przeciwne do greliny, tj. zmniejsza łaknienie, opóźnia opróżnianie żołądka oraz obniża przyrosty masy ciała u gryzoni (1). Efekt ten miał być związany z aktywacją receptora GPR 39. Jednakże, jak już wspomniano, wyniki ostatnio przeprowadzonych badań zdają się podważać stwierdzenie o działaniu obestatyny poprzez aktywację tego receptora, jak również poddają w wątpliwość jednoznaczny wpływ hormonu na wspomniane funkcje. Wpływ obestatyny na ilość przyjmowanego pokarmu jest niejasny, dostępne są bowiem wyniki badań wskazujące zarówno jej ujemny wpływ (1, 23, 24) jak i brak jakiegokolwiek oddziaływania (25-27). Zdaniem części badaczy, tak duże rozbieżności w uzyskiwanych wynikach można częściowo tłumaczyć różną czystością i stabilnością komercyjnie dostępnego peptydu (28, 29), jak również bardzo szybką eliminacją obestatyny w organizmie. Nagaraj wraz z zepołem (30) wykonał na myszach ciekawe doświadczenie mające na celu zbadanie zależności między strukturą obestatyny, a jej aktywnością. Zwierzętom podawano dootrzewnowo syntetyczną obestatynę oraz jej trzy różne fragmenty: N-końcowy (aminokwasy od 1 do 13), środkowy (6-18 aa) oraz C- końcowy (11-23 aa). Doświadczenie to wykazało, hamujący wpływ obestatyny na ilość przyjmowanego pokarmu oraz przyrosty masy ciała. Stwierdzono również, że najbardziej zbliżone działanie do działania kompletnego strukturalnie peptydu wykazywał fragment N-końcowy, a w mniejszym stopniu również fragment środkowy.

OBESTATYNA I METABOLIZM GLUKOZY
Rola obestatyny w regulacji metabolizmu glukozy jest nadal niejednoznaczna, wykazano bowiem zarówno jej hamujący jak i stymulujący wpływ na sekrecję insuliny. Dostępne są również wyniki wskazujące na brak jakiegokolwiek działania. W świetle dostępnej literatury można stwierdzić, że rola obestatyny w regulacji metabolizmu glukozy jest specyficzna gatunkowo oraz zależna od dawki i sposobu podawania peptydu. Doświadczenia przeprowadzone na izolowanych ludzkich wysepkach trzustkowych wykazały stymulujący wpływ obestatyny na aktywację genów związanych z sekrecją insuliny jak również na wzrost jej wydzielania (31). Dla odmiany traktowanie obestatyną wyizolowanych wysp trzustkowych mysich oraz szczurzych wpłynęło hamująco na sekrecję insuliny, a efekt ten był zależny od dawki hormonu. Również w badaniach in vivo na szczurach wykazano hamujący wpływ obestatyny podawanej dożylnie (32) oraz dootrzewnowo (23, 24) na stymulowaną glukozą sekrecję insuliny. Nie stwierdzono jednak wpływu podawania obestatyny na poziom glukozy oraz sekrecję insuliny u głodzonych myszy oraz szczurów (23, 24, 32).

WPŁYW OBESTATYNY NA FIZJOLOGIĘ UKŁADU POKARMOWEGO
Obestatyna, podobnie jak inne hormony syntetyzowane de novo w żołądku i jelicie cienkim, wpływa na funkcje motoryczne przewodu pokarmowego. Wydaje się, że wpływ ten może być zależny od wieku zwierząt oraz dróg podania hormonu, jednak wyniki badań są nadal niejednoznaczne. Do tej pory doświadczenia przeprowadzano głównie na zwierzętach dorosłych. Zhang’a i wsp. (1) wykazali hamujący wpływ obestatyny na opróżnianie żołądka oraz aktywność spontaniczną izolowanych fragmentów jelita czczego. Kolejne grupy badawcze publikowały dane, w których zarówno potwierdzano jak i zaprzeczano wcześniej uzyskanym wynikom (33, 34). Celem prac innych autorów (Woliński i wsp., dane nieopublikowane) było zbadanie roli egzogennej obestatyny na rozwój aktywności skurczowej jelita cienkiego u nowo narodzonych ssących szczurów. Wykazano w nich istotny wpływ obestatyny na aktywność skurczową in vitro (spontaniczną oraz indukowaną rosnącymi dawkami acetylocholiny) izolowanych fragmentów dwunastnicy oraz jelita czczego. Hormon podawany dożołądkowo przez 3 kolejne dni powodował wzrost spontanicznej aktywności wydzielniczej dwunastnicy oraz jelita czczego w porównaniu z grupą kontrolną (otrzymującą roztwór soli fizjologicznej). Obestatyna spowodowała również wzrost indukowanej aktywności skurczowej izolowanych fragmentów jelita czczego, ale nie miała wpływu na aktywność skurczową dwunastnicy. Ważnym aspektem w poznaniu regulacyjnej funkcji obestatyny w przewodzie pokarmowym są wyniki badań świadczące o jej wpływie na zewnątrz wydzielniczą funkcję trzustki. Wykazano, że podanie dożylne i do dwunastnicze hormonu dorosłym szczurom nie wpływa co prawda na sekrecję soku trzustkowego powoduje jednak istotny wzrost aktywności trypsyny oraz zależny od dawki wyrzut białka zawartego w soku. Prawdopodobnie to działanie obestatyny jest zależne od aktywności nerwu błędnego, ponieważ jego przecięcie powoduje całkowite zniesienie wyżej opisanego wpływu hormonu na funkcje wydzielnicze trzustki (35).

OBESTATYNA JAKO CZYNNIK WZROSTU
Mimo trudności w określeniu receptora obestatyny wiele badań ostatnich lat wskazuje, że peptyd ten może działać również na drodze auto- i parakrynnej, wpływając na wzrost i przeżywalność rożnych typów komórek. Wykazano m.in. stymulujący wpływ obestatyny na proliferację komórek nowotworowych żołądka, prostaty oraz jajnika (36). Ponad to, badania na świniach (37) wykazały, że obestatyna może spełniać istotną rolę w regulacji procesu przebudowy komórek ziarnistych jajnika oraz kontroli sekrecji hormonów jajnika.

OBESTATYNA A ROZWÓJ NOWORODKA
Choć brak wyników badań wskazujących bezpośrednio na udział obestatyny w rozwoju pre- lub postnatalnym, to na podstawie danych z ostatnich lat można przypuszczać, że obestatyna może być ważnym hormonem regulacyjnym w rozwoju płodu oraz noworodka. Główną przesłanką do takiego wnioskowania są badania zespołu Aydin i wsp (38), który wykazał, że obestatyna, podobnie jak grelina oraz leptyna jest obecna w siarze i mleku kobiet. Co ciekawe stężenie obestatyny w siarze i mleku jest istotnie wyższe od stężenia tego peptydu w surowicy krwi badanych kobiet. Wyniki te mogą wskazywać, że peptyd zawarty w siarze i mleku przynajmniej częściowo produkowany jest w gruczole mlekowym. Jest to tym bardziej prawdopodobne, że komórki immunoreaktywne w stosunku do obestatyny zostały znalezione w nabłonku przewodów mlekowych gruczołu (17). Autorzy pracy zwracają uwagę, że w gruczole mlekowym immunoreaktywność w kierunku obestatyny była mniejsza, niż w przewodzie pokarmowym. Należy jednak zauważyć, że wycinki tkanki badane w prowadzonym doświadczeniu pochodziły od kobiet w wieku reprodukcyjnym oraz w okresie pomenopauzalnym. Brak było natomiast próbek pochodzących od kobiet w ciąży lub karmiących. Badania naszego zespołu przeprowadzone na nowo narodzonych prosiętach, zainicjowane wynikami wskazującymi na obecność leptyny oraz greliny w siarze i mleku wykazały, że egzogenna leptyna oraz grelina podawane do żołądkowo mają istotny wpływ na dynamikę wzrostu i dojrzewania jelita cienkiego w pierwszym tygodniu życia (39, 40). Jest wiele podobieństw pomiędzy obestatyną i greliną, do których należy zaliczyć ten sam gen kodujący oraz wspólny peptyd prekursorowy. Ponad to, komórki grelinowe wykazują również reaktywność w kierunku obestatyny stąd można przypuszczać, że obestatyna podobnie jak grelina, może brać udział w regulacji rozwoju zarówno w okresie pre- jak i postnatalnym. Pierwsze doświadczenia wykonane przez nasz zespół (2011 rok, dane niepublikowane) wskazują, że obestatyna wpływa w sposób istotny na morfometrię błony śluzowej jelita cienkiego u nowo narodzonych prosiąt karmionych preparatem mlekozastępczym z dodatkiem egzogennej obestatyny. Stwierdzono również istotny spadek masy ciała prosiąt otrzymujących obestatynę w porównaniu do grupy zwierząt karmionych samym preparatem mlekozastępczym. Niższa masa ciała prosiąt otrzymujących obestatynę może świadczyć o tym, że hormon ten jest jednym z czynników odpowiedzialnych za regulację gospodarki energetycznej noworodka i może mieć duże znaczenie w zapobieganiu otyłości u dzieci. Potwierdzeniem może być model przyrostu masy ciała oraz siatki centylowe dla niemowląt karmionych piersią opracowane przez WHO (2006 rok), które różnią się znacznie od tych stworzonych dla dzieci karmionych mieszankami modyfikowanymi. Należy podkreślić, że mniejszy przyrost masy ciała niemowląt karmionych pokarmem kobiecym jest najbardziej optymalnym modelem tempa wzrastania.

PODSUMOWANIE
Przewód pokarmowy człowieka stanowi ważną część układu endokrynnego produkując największą ilość peptydów regulacyjnych (obecnie znanych jest około 100 aktywnie działających peptydów jelitowych i czynników wzrostu). Badania eksperymentalne na modelach zwierzęcych dostarczają stale nowych danych dotyczących roli peptydów regulacyjnych w rozwoju nabłonka błony śluzowej jelita oraz mechnizmów odpowiedzialnych za ich funkcję protekcyjną oraz „naprawczą“ w przewodzie pokarmowym. Autorzy prowadzonych ostatnio badań odkryli również nowe czynniki wpływające na ww. mechanizmy. Wydaje się, że obestatyna zawarta w mleku kobiecym może być jednym z ważnych czynników regulacyjnych. Jej obecność w pokarmie ludzkim i antagonistyczne działanie w stosunku do greliny ma prawdopodobnie korzystny wpływ na przebieg rozwoju dzieci karmionych piersią w pierwszych miesiącach życia.

PIŚMIENNICTWO
1. Zhang J.V., Ren P.G., Avsian-Kretchmer O. i wsp.: Obestatin, a peptide encoded by the ghrelin gene, opposes ghrelin‘s effects on food intake. Science, 2005, 310, 996-999.
2. Seim I., Collet C., Herington A.C. i wsp.: Revised genomic structure of the human ghrelin gene and identification of novel exons, alternative splice variants and natural antisense transcripts. BMC Genomics, 2007, 8, 298.
3. Seim I., Herington A.C., Chopin L.K.: New insights into the molecular complexity of the ghrelin gene locus. Cytokine Growth Factor Rev., 2009, 20, 297-304.
4. Jeffery P.L., Murray R.E., Yeh A.H. i wsp.: Expression and function of the ghrelin axis, including a novel preproghrelin isoform, in human breast cancer tissues and cell lines. Endocr. Relat. Cancer, 2005, 12, 839-850.
5. Yeh A.H., Jeffery P.L., Duncan R.P. i wsp.: Ghrelin and a novel preproghrelin isoform are highly expressed in prostate cancer and ghrelin activates mitogen-activated protein kinase in prostate cancer. Clin. Cancer Res., 2005, 11, 8295-8303.
6. Egerod K.L., Holst B., Petersen P.S. i wsp.: GPR39 splice variants versus antisense gene LYPD1: expression and regulation in gastrointestinal tract, endocrine pancreas, liver, and white adipose tissue. Mol. Endocrinol., 2007, 21, 1685-1698.
7. McKee K.K., Tan C.P., Palyha O.C. i wsp.: Cloning and characterization of two human G protein-coupled receptor genes (GPR38 and GPR39) related to the growth hormone secretagogue and neurotensin receptors. Genomics, 1997, 46, 426-434.
8. Zhang Y., Liu Y., Huang X. i wsp.: Two alternatively spliced GPR39 transcripts in seabream: molecular cloning, genomic organization, and regulation of gene expression by metabolic signals. J. Endocrinol., 2008, 199, 457-470.
9. Moechars D., Depoortere I., Moreaux B. i wsp.: Altered gastrointestinal and metabolic function in the GPR39- obestatin receptor-knockout mouse. Gastroenterology, 2006, 131, 1131-1141.
10. Chartrel N., Alvear-Perez R., Leprince J. i wsp.: Comment on „Obestatin, a peptide encoded by the ghrelin gene, opposes ghrelin‘s effects on food intake“. Science, 2007, 315, 766; author reply 766.
11. Tremblay F., Perreault M., Klaman L.D. i wsp.: Normal food intake and body weight in mice lacking the G protein-coupled receptor GPR39. Endocrinology, 2007, 148, 501-506.
12. Holst B., Egerod K.L., Schild E. i wsp.: GPR39 signaling is stimulated by zinc ions but not by obestatin. Endocrinology, 2007, 148, 13-20.
13. Zhang J.V., Klein C., Ren P.G. i wsp.: Response to comment on obestatin, a peptide encoded by the ghrelin gene opposes ghrelin‘s effect on food intake. Science, 2007, 315, 766.
14. Volante M., Rosas R., Ceppi P. i wsp.: Obestatin in human neuroendocrine tissues and tumours: expression and effect on tumour growth. J. Pathol., 2009, 218, 458-466.
15. Zhao C.M., Furnes M.W., Stenstrom B. i wsp.: Characterization of obestatin- and ghrelin-producing cells in the gastrointestinal tract and pancreas of rats: an immunohistochemical and electronmicroscopic study. Cell Tissue Res., 2008, 331, 575-587.
16. Pan W., Tu H., Kastin A.J.: Differential BBB interactions of three ingestive peptides: obestatin, ghrelin, and adiponectin. Peptides, 2006, 27, 911-916.
17. Gronberg M., Tsolakis A.V., Magnusson L. i wsp.: Distribution of obestatin and ghrelin in human tissues: immunoreactive cells in the gastrointestinal tract, pancreas, and mammary glands. J. Histochem. Cytochem., 2008, 56, 793-801.
18. Guo Z.F., Ren A.J., Zheng X. i wsp.: Different responses of circulating ghrelin, obestatin levels to fasting, re-feeding and different food compositions, and their local expressions in rats. Peptides, 2008, 29, 1247-1254.
19. Gronberg M., Amini R.M., Stridsberg M. i wsp.: Neuroendocrine markers are expressed in human mammary glands. Regul. Pept., 160, 68-74.
20. Huda M.S., Durham B.H., Wong S.P. i wsp.: Plasma obestatin levels are lower in obese and post-gastrectomy subjects, but do not change in response to a meal. Int. J. Obes. (Lond.), 2008, 32, 129-135.
21. Reinehr T., de Sousa G., Roth C.L.: Obestatin and ghrelin levels in obese children and adolescents before and afterreduction of overweight. Clin. Endocrinol. (Oxf.), 2008, 68, 304-310.
22. Seim I., Walpole C., Amorim L. i wsp.: The expanding roles of the ghrelin-gene derived peptide obestatin in health and disease. Mol. Cell. Endocrinol., 340, 111-117.
23. Zizzari P., Longchamps R., Epelbaum J. i wsp.: Obestatin partially affects ghrelin stimulation of food intake and growth hormone secretion in rodents. Endocrinology, 2007, 148, 1648-1653.
24. Green B.D., Irwin N., Flatt P.R.: Direct and indirect effects of obestatin peptides on food intake and the regulation of glucose homeostasis and insulin secretion in mice. Peptides, 2007, 28, 981-987.
25. Nogueiras R., Pfluger P., Tovar S. i wsp.: Effects of obestatin on energy balance and growth hormone secretion in rodents. Endocrinology, 2007, 148, 21-26.
26. Kobelt P., Wisser A.S., Stengel A. i wsp.: Peripheral obestatin has no effect on feeding behavior and brain Fos expression in rodents. Peptides, 2008, 29, 1018-1027.
27. Mondal M.S., Toshinai K., Ueno H. i wsp.: Characterization of obestatin in rat and human stomach and plasma, and its lack of acute effect on feeding behavior in rodents. J. Endocrinol., 2008, 198, 339-346.
28. De Spiegeleer B., Vergote V., Pezeshki A. i wsp.: Impurity profiling quality control testing of synthetic peptides using liquid chromatography-photodiode array-fluorescence and liquid chromatography-electrospray ionization-mass spectrometry: the obestatin case. Anal. Biochem., 2008, 376, 229-234.
29. Vergote V., Van Dorpe S., Peremans K. i wsp.: In vitro metabolic stability of obestatin: kinetics and identification of cleavage products. Peptides, 2008, 29, 1740-1748.
30. Nagaraj S., Peddha M.S., Manjappara U.V.: Fragments of obestatin as modulators of feed intake, circulating lipids, and stored fat. Biochem. Biophys. Res. Commun., 2008, 366, 731-737.
31. Granata R., Settanni F., Gallo D. i wsp.: Obestatin promotes survival of pancreatic beta-cells and human islets and induces expression of genes involved in the regulation of beta-cell mass and function. Diabetes, 2008, 57, 967-979.
32. Ren A.J., Guo Z.F., Wang Y.K. wsp.: Inhibitory effect of obestatin on glucose-induced insulin secretion in rats. Biochem. Biophys. Res. Commun., 2008, 369, 969-972.
33. Depoortere I., Thijs T., Moechars D. i wsp.: Effect of peripheral obestatin on food intake and gastric emptying in ghrelinknockout mice. Br. J. Pharmacol., 2008, 153, 1550-1557.
34. Bassil A.K., Haglund Y., Brown J i wsp.: Little or no ability of obestatin to interact with ghrelin or modify motility in the rat gastrointestinal tract. Br. J. Pharmacol., 2007, 150, 58-64.
35. Tang S.Q., Jiang Q.Y., Zhang Y.L. i wsp.: Obestatin: its physicochemical characteristics and physiological functions. Peptides 2008, 29, 639-645.
36. Seim I., Amorim L., Walpole C. i wsp.: Ghrelin gene-related peptides: multifunctional endocrine / autocrine modulators in health and disease. Clin. Exp. Pharmacol. Physiol., 2010, 37, 125-131.
37. Meszarosova M., Sirotkin A.V., Grossmann R. i wsp.: The effect of obestatin on porcine ovarian granulosa cells. Anim. Reprod. Sci., 2008, 108, 196-207.
38. Aydin S., Ozkan Y., Erman F. i wsp.: Presence of obestatin in breast milk: relationship among obestatin, ghrelin, and leptin in lactating women. Nutrition, 2008, 24, 689-693.
39. Wolinski J., Biernat M., Guilloteau P. i wsp.: Exogenous leptin controls the development of the small intestine in neonatal piglets. J. Endocrinol., 2003, 177, 215-222.
40. Slupecka M., Wolinski J.: Preliminary results on exogenous ghrelin administration via stomach tube influence on the crypt cell proliferation in the small intestine mucosa of neonatal piglets. J. Anim. Feed Sci. 2007, 16, 445-451.

Adres do korespondencji:
Monika Słupecka
Zakład Endokrynologii Instytutu Fizjologii i Żywienia
Zwierząt im. Jana Kielanowskiego, Polskiej Akademii
Nauk, 05-110 Jabłonna , ul. Instytucka 3
tel. (48 22)765-33-61
fax. (48 22) 765-33-02
[email protected]